شیرین عبادی در دوم بهمنماه ۱۳۲۵ در شهر همدان به دنیا آمد. پدرش، استاد محمدعلی عبادی، از حقوقدانان برجسته و از مدافعان سرشناس حقوق بشر بود. کتاب «حقوق تجارت» وی، سالها بعد توسط دخترش ویرایش و بهروز شد. شیرین عبادی همواره از پدر خود بهعنوان الگو و الهامبخش فعالیتهای عدالتجویانهاش یاد کرده است.
زمانی که شیرین تنها یک سال داشت، خانوادهاش به تهران مهاجرت کردند و او تحصیلات ابتدایی تا دانشگاهی خود را در همانجا به پایان رساند. در سال ۱۳۴۳ وارد دانشکده حقوق شد و سه سال بعد، با درجه لیسانس فارغالتحصیل گردید. پس از گذراندن دوره کارآموزی، در سال ۱۳۴۷ بهعنوان قاضی استخدام شد و در مدت کوتاهی به مراتب بالاتر دست یافت؛ بهگونهای که در سال ۱۳۵۳ بهعنوان رئیس شعبه ۲۶ دادگاه شهرستان تهران منصوب شد. در آن زمان، او نخستین زن و جوانترین فردی بود که به چنین مقامی دست یافت.
وی در همان سال ازدواج کرد و دارای دو دختر به نامهای نگار و نرگس است. پس از پیروزی انقلاب اسلامی در سال ۱۳۵۷، تمامی قضات زن از سمت خود برکنار شدند، چرا که حاکمان جدید، قضاوت زنان را مخالف با شرع میدانستند. در نتیجه، شیرین عبادی بهعنوان کارمند در همان دادگاهی که پیشتر ریاستش را بر عهده داشت، مشغول به کار شد. این وضعیت، او را به تصمیم به بازنشستگی زودهنگام واداشت.
در سال ۱۳۷۰، وی دفتر وکالت خصوصی خود را با تمرکز بر پروندههای حقوق بشری تأسیس کرد. او وکالت بسیاری از پروندههای جنجالی و حساس سیاسی و حقوق بشری را بر عهده گرفت، از جمله: زهرا کاظمی (خبرنگاری که در زندان اوین به قتل رسید)، پروانه و داریوش فروهر (فعالان سیاسی که توسط نیروهای امنیتی ترور شدند)، عزت ابراهیمنژاد (دانشجویی که در حوادث کوی دانشگاه تهران در سال ۱۳۷۸ کشته شد) و زهرا بنییعقوب (پزشکی جوان که در بازداشت کشته شد). او همچنین وکالت هفت تن از رهبران جامعه بهائی ایران را بر عهده داشت.
مجموعه این فعالیتها در سال ۱۳۷۸ منجر به بازداشت و زندانی شدن وی به اتهام «نشر اکاذیب علیه نظام جمهوری اسلامی» شد. او ۲۵ روز را در سلول انفرادی گذراند و در نهایت، دادگاه او را به یک سال و نیم حبس تعزیری و پنج سال محرومیت از وکالت محکوم کرد.
در سال ۱۳۸۲، شیرین عبادی بهعنوان نخستین زن مسلمان و نخستین ایرانی، موفق به دریافت جایزه صلح نوبل شد. او بخشی از مبلغ این جایزه را صرف تأسیس دفتر «کانون مدافعان حقوق بشر» و حمایت از خانوادههای زندانیان سیاسی کرد. این نهاد بهزودی به یکی از مهمترین سازمانهای حقوق بشری در ایران تبدیل شد و در همان سال، از سوی سازمان ملی حقوق بشر فرانسه مورد تقدیر قرار گرفت. با این حال، در سال ۱۳۸۷ دفتر کانون توسط نیروهای امنیتی پلمب و اموال آن مصادره شد.
دکتر عبادی در دیماه سال ۱۳۸۸، اندکی پیش از برگزاری انتخابات ریاست جمهوری، برای شرکت در کنفرانسی به اسپانیا سفر کرد و بهدلیل گسترش محدودیتها علیه فعالان حقوق بشر و بازداشت همکارانش، و نیر خشونت گسترده حکومت علیه مردم از بازگشت به ایران خودداری کرد. او از آن زمان، فعالیتهای خود را در تبعیدی اجباری ادامه داده است. دولت ایران در واکنش به اقدامات او، پروندهای قضایی علیه وی در دادگاه انقلاب گشود و به بهانه بدهی مالیاتی، اموال شخصیاش از جمله دفتر کانون را توقیف کرد. افزون بر این، برای تحت فشار قرار دادن او، خواهر و همسرش توسط نیروهای امنیتی بازداشت و مدتی زندانی شدند.
فعالیتهای اجتماعی
تاسیس انجمن حمایت از حقوق کودکان در سال ۱۳۷۳ که ریاست آن را تا سال ۱۳۷۸ بر عهده داشت.
تاسیس کانون مدافعان حقوق بشر در سال ۱۳۷۹ که ریاست آن را تا به امروز بر عهده دارد.
پیشنهاد قانون منع خشونت علیه کودکانبه مجلس ایران در تابستان سال ۱۳۸۰.
تاسیس انجمن مشارکت در پاکسازی مین در سال ۱۳۸۱ که ریاست آن را بر عهده داشت.
همکاری با ۶ زن برندهی صلح برای تاسیس موسسه زنان نوبل در سال ۱۳۸۵ که اکنون از اعضای هیئت مدیره آن میباشد.
انجام چندین پروژهی تحقیقاتی با دفتر یونیسف در ایران.
برگزاری دورههای آموزشی رایگان در مورد مسائل مربوط به حقوق کودکان و کنوانسیون حقوق کودک برای گروههای مختلف.
برگزاری دورههای آموزشی رایگان در زمینه آموزش و ارتقای حقوق بشر و حقوق زنان.
مشارکت در کنفرانسها و سمینارهای حقوقی و حقوق بشر.
سخنرانی در دانشگاهها و موسسات مختلف در سراسر جهان.
تجارب حرفهای
تدریس قانون تجارت در دانشگاه آزاد اسلامی تهران بین سال های ۱۳۶۷ تا ۱۳۷۱
تدریس حقوق شهرسازی در دورههای کارشناسی و کارشناسی ارشد هنرهای زیبا دانشگاه تهران بین سال های ۱۳۷۷تا ۱۳۷۱
تدریس حقوق زن در دانشکده علوم انسانی، دانشگاه علامه طباطبائی بین سال های ۱۳۷۹ تا ۱۳۸۲
تدریس در دانشگاه توسکان در آریزونا، ایالات متحده امریکا در سال ۱۳۸۳
قوانین جزایی، تهران ۱۳۵۱. منتشر شده توسط بانک ملی ایران (پروفسور رهنما؛ پروفسور عبدالحسین علی آبادی).
حقوق کودک؛ مطالعهای در جنبههای حقوقی حقوق کودکان در ایران، ۱۳۶۶. ترجمه به انگلیسی توسط محمد ضمیران. منتشر شده توسط یونیسف، ۱۳۷۲.
حقوق پزشکی؛ تهران، ۱۳۶۸. منتشر شده توسط زوار.
کارگران جوان، تهران، ۱۳۶۹. منتشر شده توسط روشنگران.
قوانین حق نشر، تهران، ۱۳۶۹. منتشر شده توسط روشنگران.
حقوق معماری، تهران، ۱۳۷۱. منتشر شده توسط روشنگران.
حقوق پناهندگان، تهران، ۱۳۷۳. منتشر شده توسط گنج دانش. این کتاب به زبان انگلیسی ترجمه شده است.
تاریخچه واسناد حقوق بشر در ایران، تهران، ۱۳۷۳. منتشر شده توسط روشنگران. این کتاب به انگلیسی ترجمه شده است.
سنت و مدرنیته در نظام حقوق ایران، تهران ۱۳۷۵. نوشته محمد ضمیران، شیرین عبادی. انتشارات گنج دانش.
حقوق کودک تطبیقی ، تهران، ۱۳۷۶. انتشارات کانون. این کتاب توسط آقای حمید مرعشی به انگلیسی ترجمه و در سال ۱۹۹۸ توسط یونیسف در تهران منتشر شده است.
حقوق زن در قوانین ایران، تهران، ۱۳۸۱. انتشارات گنج دانش.
بیداری ایرانیان: سفر یک زن برای احیای زندگی و کشورش، ۱۳۸۵
قفس طلایی: سه برادر، سه انتخاب، یک سرنوشت، ۱۳۹۰
تا آزادی همه ما، آخرین خاطرات از وطنم، ۱۳۹۵ (این کتاب توسط نشر باران به فارسی نیز در سال ۱۳۹۷ چاپ شده)
مقالات
«حقوق کودک و خانواده»؛ مجموعهای از مقالات منتشر شده در دایرهالمعارف ایرانیکا. منتشر شده توسط دانشگاه کلمبیا.
«حقوق والدین»؛ مقاله منتشر شده در مجله مطالعات تأثیرات اجتماعی بیوتکنولوژی. منتشر شده توسط CNRS، فرانسه.
«زنان و اشکال قانونی خشونت در ایران»؛ مقاله منتشر شده در مجله بنیاد ایران در پاریس در مورد خشونت.
دکترای افتخاری
دکترای افتخاری، کالج ویلیامز، آمریکا، ۲۰۰۴
دکترای افتخاری، دانشگاه لیژ، بلژیک، ۲۰۰۴
دکترای افتخاری، دانشگاه براون، ایالات متحده امریکا، ۲۰۰۴
دکترای افتخاری، دانشگاه بریتیش کلمبیا، کانادا، ۲۰۰۴
دکترای افتخاری، دانشگاه مریلند، پارک کالج، ایالات متحده امریکا، ۲۰۰۴
دکترای افتخاری، دانشگاه تورنتو، کانادا، ۲۰۰۴
دکترای افتخاری، دانشگاه سیمون فریزر، آمریکا، ۲۰۰۴
دکترای افتخاری، دانشگاه کوک، استانبول، ۲۰۰۴
دکترای افتخاری دانشگاه آکوریه، ایسلند، ۲۰۰۴
دکترای افتخاری، دانشگاه کاتولیک استرالیا، ۲۰۰۵
دکترای افتخاری، دانشگاه سن فرانسیسکو امریکا، ۲۰۰۵
دکترای افتخاری، دانشگاه کنکوردیا ایالات متحده امریکا، ۲۰۰۵
دکترای افتخاری، دانشگاه یورک کانادا، ۲۰۰۵
دکترای افتخاری، دانشگاه یورک، انگلیس، ۲۰۰۵
دکترای افتخاری، دانشگاه ژان مولین در لیون، فرانسه، ۲۰۰۵
دکترای افتخاری، دانشگاه لویولا شیکاگو، آمریکا، ۲۰۰۷
دکترای افتخاری دانشگاه نیواسکول، ایالات متحده امریکا ، ۲۰۰۷
دکترای افتخاری حقوق، دانشگاه Marquette ایالات متحده امریکا، ۲۰۰۹
دکترای افتخاری، دانشگاه جنوا، ایتالیا، ۲۰۱۰
دکتری افتخاری، دانشگاه مادرید اروپا، اسپانیا، ۲۰۱۰
دکتری افتخاری، دانشگاه کمبریج، انگلیس، ۲۰۱۱
دکتری افتخاری، دانشگاه وستفیلد، ایالات متحده امریکا، ۲۰۱۲
دکترای افتخاری، انجمن حقوقی، تورنتو، ژوئن ۲۰۱۲
دکترای افتخاری، دانشکده مطالعات شرقی و آفریقا(SOAS) لندن، ژوئیه ۲۰۱۲
دکترای افتخاری از دانشگاه سزار والخو، پرو، نوامبر ۲۰۱۶
دکترای افتخاری از دانشگاه لیدا، اسپانیا، می ۲۰۱۸
افتخارات و جوایز
جایزه رسمی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی جمهوری اسلامی ایران برای تالیف کتاب حقوق کودک
جایزه ناظر رسمی دیده بان حقوق بشر، ۱۹۹۶
جایزه بنیاد رفتو برای فعالیتهای حقوق بشری، نروژ ۲۰۰۱
جایزه صلح نوبل، اکتبر ۲۰۰۳
جایزه بین المللی دموکراسی، ۲۰۰۴
وکیل سال ۲۰۰۴
جایزه جیمز پارکس مارتون از مرکز اینترفیث در نیویورک، ۲۰۰۴
جایزه «Women’s eNews» ۲۱رهبر برای قرن ۲۱، ایالات متحده امریکا، ۲۰۰۴
جایزه آزادی، آلمان، ۲۰۰۵
جایزه UCIشهروند سازنده صلح، ایالات متحده امریکا، ۲۰۰۵
جایزهGolden Plate توسط آکادمی موفقیت، ایالات متحده امریکا، ۲۰۰۵
جایزه لژیون دونر، ۲۰۰۶
شهروند افتخاری “سان سباستینو الوزویو”، ایتالیا، مارس ۲۰۰۷
یکی از ۱۵ قهرمان دموکراسی جهان، ۲۰۰۸
جایزه دفاع جهانی حقوق بشر، خدمات بین المللی حقوق بشر، لندن، ۲۰۰۹
جایزه دموکراسی شهر بن، آلمان، ۲۰۰۹
جایزه منهایی، کره، ۲۰۰۹
جایزه پژوهشگران در خطر، دوبلین، ایرلند، ۲۰۰۹
جایزه موسسه رونالد برگر، آلمان، ۲۰۰۹
جایزه امنیت انسانی، شورای روابط عمومی مسلمانان، امریکا، ۲۰۰۹
جایزهFelix Ermacora برای حقوق بشر، اتریش، ۲۰۱۰
جایزهExodus ، ریمنی، ایتالیا، ۲۰۱۰
شهروند افتخاری پاریس، ۲۰۱۰
شهروند افتخاری جنوا، ایتالیا، ۲۰۱۰
جایزه حقوق بشر مدافعان حقوق بشر، امریکا، ۲۰۱۱
جایزه نجات کودکان، اسپانیا، ۲۰۱۱
عضویت افتخاری کانون وکلای اسپانیا
عضو هیئت داوران جایزه رونالد برگر
یک خیابان درPoitier، یک شهر در فرانسه، به نام شیرین عبادی نامگذاری شده است، ۲۰۱۱
جایزه ابوعلی سینا، فرانکفورت، آلمان، مه ۲۰۱۲
جایزه درک بین المللی حقوق بشر ازUlrich ZewienerStiftung ،آلمان، مه ۲۰۱۲
شهروند افتخاری پوردنون، ایتالیا، مه ۲۰۱۲
جایزه یک عمر تلاش، انجمن وکلای مسلمان، لندن، اکتبر۲۰۱۲
جایزه نویسسیوس بولونیا، ایتالیا، اکتبر ۲۰۱۵
شهروند افتخاری تورینو دی سانگرو، ایتالیا، مه ۲۰۱۶
مدال النور روزولت، نیویورک، اکتبر ۲۰۱۷
بنیاد شیرین عبادی یک سازمان غیرانتفاعی معاف از مالیات
501(c)(3) registered tax-exempt nonprofit organization, US Federal Tax ID #75-3149224
حق چاپ ©2023 بنیاد شیرین عبادی