داستان: زمانی که رومانی در آستانه یک انقلاب بزرگ قرار گرفته و نیروهای نظامی در حال فرار یا پیوستن به مردم هستند، در شهر سیبیو گروهی ناشناس به ساختمان پلیس حمله مسلحانه می‌کنند. درگیری خونینی میان سربازان، نیروهای امنیتی، شبه‌نظامیان و شهروندان انقلابی روی داده و در نهایت به بازداشت گروه زیادی از مأموران دولتی منجر می‌شود که متهم به کشتن مردم هستند…

درباره فیلم

این فیلم که بر اساس رویدادهای واقعی و نوشته‌ای از «چچیلیا استفانسکو» نویسنده و کنشگر آزادی‌خواه ساخته شده، به دلایل بروز خشونت کور در انقلاب رومانی می‌پردازد. سال ۱۹۸۹ در حالی که با فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی، کشورهای تابعه یکی‌یکی از قید کمونیسم رهایی پیدا کرده بودند؛ «جمهوری سوسیالیستی رومانی» هنوز به ضرب و زور سیستم امنیتی و سرکوب شدید مخالفان، در برابر تغییر مقاومت می‌کرد. روز ۱۷ دسامبر همان سال، وقتی «نیکلای چائوشسکو» دبیرکل حزب کمونیست به تهران سفر کرده و داشت بر قبر «روح‌الله خمینی» دسته گل می‌گذاشت، در شهر مرزی تیمیشوارا نیروهای امنیتی به سمت مردم معترض شلیک کردند که منجر به کشته‌شدن ۵۸ نفر شد. دیکتاتور رومانی سریع به کشور برگشت و مثل خامنه‌ای و پینوشه و قذافی و اسد و سایر خودکامگان تاریخ، ناآرامی‌ها را به جاسوسان دشمن و عوامل خارجی نسبت داد. در قدم بعد، ۲۰ هزار نفر از گروه شبه‌نظامی «گارد وطن» که چیزی شبیه نیروی بسیج جمهوری اسلامی بود را برای سرکوب مردم معترضی فرستاد که حکومت آن‌ها را تجزیه‌طلب و فریب‌خورده می‌نامید. درست مثل رفتاری که در اعتراضات استان‌های مرزی ایران مثل سیستان و بلوچستان یا کردستان و خوزستان دیده‌ایم.

اما زمان انقلاب فرا رسیده بود و با وجود خشونت و کشتار نیروهای امنیتی، در نهایت با فرار ناموفق چائوشسکو و تیرباران او و همسرش، حکومت دیکتاتوری سقوط کرد. در فروپاشی بلوک شرق، رومانی خونین‌ترین انقلاب را تجربه کرد و هزاران نفر کشته داد. شدیدترین درگیری در شهر سیبیو اتفاق افتاد که با شلیک میلیون‌ها گلوله و حتی ۶۵۰ موشک هلی‌کوپتر همراه بود و ۹۹ جان باخته و ۲۷۲ مجروح به جا گذاشت.

فیلم با نمایی آرام و زیبا از استخر عمومی سیبیو آغاز می‌شود که شناگرها مشغول ورزش هستند. اما در ادامه و با بروز درگیری‌های خیابانی، ۵۲۲ نفر از مأموران دولتی و مظنونان دیگر بازداشت و به شکل غیرقانونی تا فوریه سال بعد در استخر خالی محبوس می‌شوند. شروع‌کننده تیراندازی‌ها در حقیت فتنه‌گران لباس‌شخصی هستند که دستور داشتند با شلیک تحریک‌آمیز به تجمعات مردمی و حتی نیروهای پلیس، چند هدف را دنبال کنند: برهم‌زدن اعتراضات مسالمت‌آمیز مردمی، ایجاد رعب و وحشت در جامعه، نسبت‌دادن حرکت مسلحانه به انقلابیون، تبلیغ در مورد نفوذ تروریست‌های خارجی، و وادار کردن نیروهای نظامی به سرکوب انقلاب. این شیوه‌ای است که جمهوری اسلامی بارها از آن استفاده کرده و حکومت بشار اسد در سوریه نیز به همین بهانه، کشور را به جنگ داخلی کشاندند.

فیلم به این ایده می‌پردازد که در چنین شرایطی، نیروهای ارتش و پلیس سردرگم شده و «زیر تهدید یک دشمن نامرئی، ممکن است هرکسی به عنوان تروریست شناخته شود.» از طرف دیگر، ماموران نظامی و امنیتی هم خانواده و احساسات دارند و در صورت تسلیم نباید با همه آن‌ها مثل جنایتکاران جنگی رفتار کرد. ضرب و شتم نیروهای دولتی بازداشت‌شده یا حبس غیرقانونی آن‌ها ممنوع است و باید پس از انقلاب در یک دادگاه عادلانه به اتهامات هر فرد رسیدگی شود. همچنین خطر «فرصت‌طلب‌های انقلاب» نمایش داده می‌شود که در ایران نیز پس از انقلاب ۵۷ موارد بسیاری از قدرت‌گرفتن لات‌ها و اراذل در کمیته‌های انقلاب و سپاه پاسداران ثبت شده است.

مرور وقایع انقلاب رومانی از این نظر برای مخاطب ایرانی مهم است که نه‌تنها فقط یک دهه با انقلاب ۵۷ فاصله زمانی داشت، یا شباهت‌های بسیاری میان این دو انقلاب دیده می‌شود؛ بلکه می‌توان درس‌های مهمی از آن گرفت که در دوران فعلی به کار ما می‌آید. مهم‌ترین مسئله، توجه به زمینه‌های بروز خشونت و خونریزی در انقلاب رومانی است که گفتیم هرچند توسط حکومت آغاز شد ولی با مبارزه مسلحانه انقلابیون به یک کشتار تأسف‌بار تبدیل شد.

در مورد انقلاب رومانی دو مستند جالب هم در دسترس است که پیشنهاد می‌کنیم ببینید: «میان انقلاب‌ها» (Between Revolution 2023) و «ویدئونگاری یک انقلاب» (Videograms of a Revolution 1992). فیلم اول که در جشنواره‌های هنری مورد تحسین قرار گرفته و اثری جدیدتر است، از خلال نامه‌نگاری دو دانشجوی ایرانی و رومانیایی در دهه شصت خورشیدی، مقایسه‌ای بین دو انقلاب به دست می‌دهد. «زهرا» دختر ایرانی که برای تحصیل به بخارست رفته، به کشور برمی‌گردد تا در انقلاب نقشی داشته باشد. ولی رفته‌رفته متوجه می‌شود که واقعیت با تصورات او بسیار متفاوت است. در حالی که رومانی به سمت آزادی قدم برمی‌دارد، زهرا شاهد آغاز دورانی تاریک در ایران است. پدرش بازداشت می‌شود و در نهایت نامه‌های او قطع شده و به احتمال زیاد زهرا هم یکی از قربانیان انقلاب ۵۷ است.

اما فیلم دوم که سه سال پس از انقلاب رومانی ساخته شده، با بررسی تصاویر ویدئویی به‌جا مانده از روزهای اوج انقلاب، روند فروپاشی و سرنگونگی حکومت دیکتاتوری را به تصویر می‌کشد. اینکه رژیم حاکم چطور با فریب و حاشا و جنایت قصد کنترل مردم را دارد. از یک سو مدیریت جامعه‌ای در حال فروپاشی دیده می‌شود و از سوی دیگر هرج و مرج در ستادهای نظامی، اشغال تلویزیون توسط مخالفان و در نهایت اعلام پیروزی انقلاب در استودیویی که جمعی از کارمندان اعتصابی، زندانیان سیاسی سابق و نظامیانی که به مردم پیوسته‌اند در آن حضور دارند.

Libertate (Freedom)

ژانر: دلهره‌آور، تاریخی

محصول: رومانی، مجارستان

کارگردان: تودور جورجو

بازیگران: آلکس کالانجیو، یولیان پوستلنیکو، میرلا اوپریشور، کاتالین هرلو، الکساندرو پاپادوپول